ตั้งแต่ปีคศ. 1958 ที่เอ็มพ็อกซ์ถูกระบุเป็นครั้งแรกในลิงที่ใช้เป็นสัตว์ทดลอง (หมายเหตุ 1) การติดเอ็มพ็อกซ์ในคนกรณีแรกเป็นเด็กอายุ 9 เดือนในประเทศคองโกเมื่อปีคศ. 1970 ส่วนประเทศไนจีเรียมีกรณีเอ็มพ็อกซ์สองกรณีในปี 1971 และอีกหนึ่งกรณีในปี 1978 ซึ่ง ณ เวลานั้นมีกรณีเอ็มพ็อกซ์ในคนรวมทั้งหมด 36 รายและส่วนใหญ่เป็นเด็ก รายงานขององค์การอนามัยโลกเกี่ยวกับกรณีเอ็มพ็อกซ์ของปี 1978 กล่าวว่าหลักฐานต่างๆที่มีอยู่แสดงว่าเอ็มพ็อกซ์เป็นโรคที่พบไม่บ่อยและเกิดขึ้นเพียงครั้งคราวเท่านั้น และดูเหมือนว่าเอ็มพ็อกซ์ไม่สามารถแพร่เชื้่อได้ง่ายและไม่ใช่ปัญหาของสาธารณสุข

ในปีคศ. 1980 องค์การอนามัยโลกประกาศว่าไข้ทรพิษ (smallpox) ซึ่งเป็นโรคร้ายแรงตั้งแต่สมัยโบราณและมีความรุนแรงมากทำให้ผู้ติดเชื้อประมาณ 30% เสียชีวิต ถูกกำจัด (eradicated) จนหมดไปจากโลกแล้ว และในรายงานของคณะกรรมการขององค์การอนามัยโลกเกี่ยวกับการกำจัดไข้ทรพิษระบุว่าการฉีดวัคซีนป้องกันไข้ทรพิษอาจจะยุติได้แล้ว วัคซีนดังกล่าวอาจป้องกันเอ็มพ็อกซ์ได้ และคณะกรรมการยอมรับว่าเอ็มพ็อกซ์อาจมีขึ้นอีกได้ และจนถึงปี 1980 มีกรณีเอ็มพ็อกซ์ที่ได้รับรายงานทั้งหมด 45 รายซึ่งส่วนใหญ่เกิดในอาฟริกากลางและอาฟริกาตะวันตก ดังนั้นคณะกรรมการจึงระบุว่าเอ็มพ็อกซ์ไม่มีแนวโน้มที่จะแพร่กระจายได้

ระหว่างปีคศ. 1981-1986 โครงการเฝ้าระวังขององค์การอนามัยโลกระบุกรณีเอ็มพ็อกซ์ 338 คนในสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกหรือ ดีอารซี (DRC) กรณีดังกล่าวเป็นการติดเอ็มพ็อกซ์ที่เรียกในสมัยนั้นว่าเอ็มพ็อกซ์สายพันธุ์ “ลุ่มน้ำคองโก” (Congo Basin) ซึ่งสายพันธุ์นี้ถูกเปลี่ยนชื่อใหม่เป็นเอ็มพ็อกซ์ เคลด 1 (clade I mpox หรือ เอ็มพ็อกซ์สายพันธ์ุ1) เพื่อหลีกเลี่ยงการตีตราภูมิภาคนั้น เอ็มพ็อกซ์สายพันธุ์นี้มีอัตราการเสียชีวิต 10% ซึ่งต่างกับเอ็มพ็อกซ์สายพันธุ์“อาฟริกาตะวันตก” (West Africa) ที่มีอัตราการเสียชีวิตประมาณ 1% ในปัจจุบันเอ็มพ็อกซ์สายพันธุ์อาฟริกาตะวันตกเรียกว่าเอ็มพ็อกซ์ เคลด 2 (clade II mpox)

การระบาดดังกล่าวจะค่อยๆจบไปเอง รวมถึงการปะทุเพิ่มขึ้นอย่างมากที่ไม่คาดกันมาก่อนในปีคศ. 1996 ที่เป็นเวลานานกว่า 1 ปีและมีคนที่สงสัยว่าติดเชื้อถึง 511 ราย แต่นักวิจัยที่เกี่ยวข้องยืนยันว่าไม่ควรตื่นตระหนกกับปรากฏการณ์ดังกล่าวรายงานหนึ่งกล่าวว่ายังไม่มีหลักฐานที่แสดงว่าการแพร่เชื้อระหว่างคนสู่คนจะสามารถทำให้การระบาดของเอ็มพ็อกซ์ดำเนินต่อไปได้อย่างยั่งยืน

การติดเอ็มพ็อกซ์ที่เกิดขึ้นอย่างผิดปกติมากนี้เกิดขึ้นในสหรัฐอเมริกามาก่อนเช่นกันในปีคศ. 2003 ซึ่งมีคนติดเอ็มพ็อกซ์ 72 คนใน 6 รัฐที่ติดเอ็มพ็อกซ์จากกระรอกดินหรือแพรรี่ด็อก (pairie dogs) ที่เป็นสัตว์เลี้ยงและถูกเก็บไว้ในที่เดียวกันกับหนูที่นำเข้ามาจากประเทศกานาในอาฟริกา การติดเอ็มพ็อกซ์ครั้งนั้นเป็นเอ็มพ็อกซ์ เคลด 2 การระบาดครั้งนั้นไม่มีคนเสียชีวิตและการระบาดจบลงภายในหนึ่งเดือน ซึ่งยืนยันความเชื่อในขณะนั้นที่ว่าการแพร่เชื้อระหว่างคนสู่คนไม่ทำให้การระบาดคงอยู่อย่างยั่งยืนได้

การติดเอ็มพ็อกซ์ในอเมริกาครั้งนั้นทำให้ พญ. แอน ลิมอย (Dr. Anne Rimoin) นักระบาดวิทยาจากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ลอสแอนเจลิส ร่วมมือกับนพ. ฌอง-ฌาคซ์ มิวยองบฺ (Dr. Jean-Jacques Muyembe) จากสถาบันแห่งชาติเพื่อการวิจัยด้านชีวเวชศาสตร์ของประเทศคองโกเพื่อปรับปรุงการติดตามเฝ้าระวังเอ็มพ็อกซ์ของท้องถิ่นให้ดีขึ้น และรายงานผลของความร่วมมือนี้แสดงว่าการติดเอ็มพ็อกซ์ในคองโกเพิ่มมากขึ้นเป็นอย่างมากในปีคศ. 2010 ตัวอย่างเช่น ในจังหวัดหนึ่งของคองโกมีผู้ติดเอ็มพ็อกซ์ 760 รายภายในสองปีที่ผ่านมา และ 90% ของผู้ที่ติดเชื้อไม่เคยได้รับฉีดวัคซีนไข้ทรพิษ

อย่างไรก็ตามการระบาดของเอ็มพ็อกซ์ครั้งต่างๆในคองโกเกิดขึ้นแล้วค่อยๆหายไปครั้งแล้วครั้งเล่า เพราะในขณะนั้นประเทศคองโกไม่มีถนนเชื่อมโยงพื้นที่ต่างๆ หรือมีสนามบินนานาชาติที่มีคนโดยสารมากเหมือนในปัจจุบัน ทำให้การระบาดของเอ็มพ็อกซ์ที่เกิดขึ้นไม่สามารถออกจากเมืองที่เริ่มต้นได้ รวมถึงไม่สามารถแพร่ต่อไปถึงประเทศอื่น ๆ ด้วยและในช่วงนั้นประเทศไนจีเรียไม่มีรายงานเกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์แม้แต่รายเดียว

แต่ในปีคศ. 2017 สถานการณ​์นี้เปลี่ยนไป การระบาดของเอ็มพ็อกซ์เริ่มขึ้นเมื่อเด็กชายอายุ 11 ปีไปคลินิกเอกชนที่เมืองเยนาโกอาด้วยอาการป่วยที่เหมือนกับเป็นไข้ทรพิษขั้นรุนแรง ในช่วง 11 วันที่เด็กได้รับการรักษาตัวที่คลินิกเด็กคนนั้นมีแผลพุพองขนาดใหญ่และตุ่มหนองเต็มตัวรวมทั้งที่ฝ่ามือและฝ่าเท้าซึ่งเป็นส่วนของร่างกายที่ไม่ค่อยพบในคนไข้ที่เป็นไข้ทรพิษ และแพทย์ผู้ดูแลสงสัยว่าเป็นเอ็มพ็อกซ์และติดต่อกับผู้เชี่ยวชาญจากหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องรวมทั้งส่งตัวอย่างสิ่งส่งตรวจต่างๆของเด็กคนไข้ให้แก่สถาบันต่างๆในพื้นที่เพื่อตรวจยืนยันต่อไป

อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้องในขณะนั้นต่างคิดว่ากรณีนี้ดูเหมือนว่าไม่ใช่ภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุข

แต่หลังจากนั้นไม่นานมีรายงานเกี่ยวกับผู้ที่เป็นเอ็มพ็อกซ์เพิ่มมากขึ้น ในกลางเดือนตุลาคม 2017 ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของไนจีเรียยืนยันว่ามีผู้ที่สงสัยว่าเป็นเอ็มพ็อกซ์ 74 รายจาก 11 (ของทั้งหมด 36) รัฐของไนจีเรีย และจำนวนผู้ป่วยที่มีมากขึ้นนำไปสู่การรังเกียจที่เพิ่มมากขึ้นด้วย รวมทั้งข่าวลือต่างๆ เช่น กองทัพไนจีเรียฉีดเชื้อเอ็มพ็อกซ์ให้กับเด็ก นสพ. ในไนจีเรียกล่าวว่าเอ็มพ็อกซ์เป็นโรคติดต่อที่แพร่เชื้อทางอากาศและมีความรุนแรงเหมือนโรคอีโบลา (ebola) รวมทั้งผู้นำทางศาสนาที่กล่าวว่าการระบาดเป็นเรื่องเกี่ยวกับจิตวิญญาณ

การระบาดของเอ็มพ็อกซ์เมื่อปี 2017 ในไนจีเรียครั้งนี้ผิดกับกรณีเอ็มพ็อกซ์ในอดีตที่ผู้ที่เป็นเอ็มพ็อกซ์ส่วนใหญ่เป็นเด็กในชุมชนชนบทซึ่งเด็กจะมีโอกาสสัมพันธ์กับสัตว์ที่เป็นพาหะของโรคสูง แต่การระบาดของปี 2017 นั้นผู้ที่ติดเอ็มพ็อกซ์ส่วนมากเป็นคนวัยหนุ่มและส่วนมากมีแผลผุพองเรื้อรังบริเวณอวัยวะเพศ และมากกว่า 60% มีคู่เพศสัมพันธ์หลายคนภายในระยะเวลาใกล้ๆกับการติดเชื้อ ผู้หญิงคนหนึ่งที่เป็นเอ็มพ็อกซ์มีแผลเรื้อรังที่อวัยวะเพศ และผู้ป่วยหลายคนติดเอชไอวีที่ยังไม่ได้รับการวินิจฉัย ลุงของเด็กวัย 11 ขวบที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเอ็มพ็อกซ์คนแรกๆของปี 2017 นั้นบอกกับแพทย์ว่าเขามีเพศสัมพันธ์กับหญิงบริการทางเพศหลายคนก่อนหน้านั้นและมีแผลเรื้อรังที่อวัยวะเพศด้วย และเขารู้สึกเสียใจที่แพร่เชื้อให้กับญาติ ๆ ภายในครอบครัวรวมถึงคนไข้เด็กที่เป็นหลานของเขาด้วย

ภายในกลางเดือนพฤศจิกายน 2017 ไนจีเรียมีผู้ที่สงสัยว่าเป็นเอ็มพ็อกซ์ 146 รายจาก 22 รัฐ และสองในสามของผู้ที่ได้รับการยืนยันทางห้องแล็ปว่าเป็นเอ็มพ็อกซ์เป็นคนวัยหนุ่มสาว และผู้ชายมีมากกว่าผู้หญิงถึงสองเท่า อย่างไรก็ตามศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของไนจีเรียกล่าวว่าไม่มีหลักฐานที่แสดงว่าการแพร่เชื้อเอ็มพ็อกซ์จากคนสู่คนจะคงอยู่ต่อไปอย่างยั่งยืนได้

แต่กลุ่มการติดเชื้อที่เดิมจำกัดอยู่ในสามกระจุกหรือกลุ่ม (cluster) แพร่กระจายออกไปเรื่อยๆ รวมถึงกระจุกหนึ่งที่อยู่ในคุกทำให้ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของไนจีเรียกล่าวว่าเริ่มเห็นแนวโน้มว่าไวรัสจะคงอยู่ได้ในประชากรมนุษย์ และมีความสงสัยว่าเพศสัมพันธ์เป็นปัจจัยที่ช่วยให้ไวรัสกระจายได้มากขึ้น แพทย์สองสามคนในไนจีเรียจึงเริ่มศึกษาการติดเอ็มพ็อกซ์ทางเพศสัมพันธ์ แต่ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของไนจีเรียยังมีความระมัดระวังในการให้ข้อมูลต่อสาธารณะเกี่ยวกับการแพร่เชื้อเอ็มพ็อกซ์ทางเพศสัมพันธ์ นอกจากนั้นแล้วความเห็นของผู้เชี่ยวชาญนอกประเทศไนจีเรียส่วนมากไม่เห็นด้วยกับความเป็นไปได้ของการแพร่เชื้อเอ็มพ็อกซ์ทางเพศสัมพันธ์ รวมถึงการขอให้เจ้าหน้าที่สาธารณสุขของไนจีเรียให้เก็บเรื่องไว้ รวมถึงไม่ส่งเสริมให้ตีพิมพ์เรื่องนี้ในวารสารวิชาชีพทางการแพทย์ด้วย เมื่อนพ. ดิมิ โอกอยนา (Dr. Dimie Ogoina) แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคติดเชื้อ ส่งร่างเอกสารวิชาการเกี่ยวกับการระบาดของเอ็มพ็อกซ์ในไนจีเรียที่สันนิษฐานว่าเพศสัมพันธ์ที่ไม่ใช้ถุงยางเป็นปัจจัยหนึ่งของการแพร่ระบาดสำหรับตีพิมพ์ในวารสารวิชาชีพ ผู้ทบทวนเอกสารวิชาการพยายามที่จะปฏิเสธร่างเอกสารของนพ.​ โอกอยนา ผู้ทบทวนที่ไม่เห็นด้วยอ้างว่าการคาดเดาว่าเอ็มพ็อกซ์อาจแพร่เชื้อได้จากเพศสัมพันธ์เป็นเรื่องที่ไม่ไตร่ตรองให้ดีก่อนเพราะไม่มีข้อมูลทางระบาดวิทยาเกี่ยวกับเรื่องนี้ในเอกสารวิชาการที่มีอยู่

ความเห็นเช่นนี้ทำให้นพ. โอกอยนา ต้องปรับการระบุว่าเพศสัมพันธ์เป็นปัจจัยหนึ่งของการแพร่เชื้อเป็นการกล่าวว่าการแพร่เชื้อทางเพศสัมพันธ์นั้น “เป็นไปได้” ในผู้ป่วยบางคน

อย่างไรก็ตาม การแพร่ระบาดของเอ็มพ็อกซ์ในไนจีเรียในปีคศ. 2017 ก็ไม่แตกต่างจากการระบาดครั้งก่อนๆในอดีตคือการระบาดนั้นดูเหมือนว่าจะค่อยๆลดหายไป จำนวนของกรณีที่สงสัยว่าเป็นเอ็มพ็อกซ์ลดจากจำนวนสูงสุด 198 รายในปี 2017เป็น 65 รายในปี 2019 และ 35 รายในปี 2020 และมีเพียง 8 รายของปี 2020 ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเอ็มพ็อกซ์จริง นพ. โอกอยนา กล่าวว่าจำนวนผู้ป่วยที่ลดลงทำให้เจ้าหน้าที่คิดว่าการติดเชื้อลดลงจริงซึ่งมีผลให้การติดตามเฝ้าระวังหย่อนยานตามไปด้วย การระบาดของโควิด-19 และการรักษาระยะห่างระหว่างบุคคลกลายเป็นปัจจัยเสริมที่ทำให้เจ้าหน้าที่คิดว่ากรณีเอ็มพ็อกซ์ที่ลดลงนั้นเป็นจริง

แต่ก็มีสัญญาณบางอย่างที่บ่งบอกว่าการระบาดในไนจีเรียนั้นใหญ่กว่าที่คิดกันและยังเป็นภัยคุกคามอยู่ ในช่วงปี 2018 ถึง 2021 ในสหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกา อิสราเอล และสิงค์โปร์ มีรายงานเกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์ 9 ราย และทั้งหมดเกี่ยวข้องกับผู้ที่เดินทางมาจากไนจีเรีย และชายสามคนที่เป็นเอ็มพ็อกซ์มีแผลเรื้อรังบริเวณอวัยวะเพศ แต่ไม่มีคนที่เชื่อมโยงกรณีเหล่านี้เข้าด้วยกัน

ในต้นเดือนพฤษภาคม 2022 กรณีผู้ติดเอ็มพ็อกซ์เริ่มโผล่ขึ้นในประเทศโปรตุเกส สเปน และสหราชอาณาจักร และเกือบทุกกรณีเป็นชายมีเพศสัมพันธ์กับชายที่ไปร่วมงาน​ฉลองเกย์หรือไปใช้โรงอาบน้ การเพิ่มขึ้นของกรณีเอ็มพ็อกซ์ครั้งนี้ทำให้นักวิจัยจำนวนมากให้ความสนใจ การวิเคราะห์พันธุกรรมของกรณีเอ็มพ็อกซ์ในโปรตุเกสแสดงว่าไวรัสมีพันธุกรรมเหมือนกับเอ็มพ็อกซ์ เคลด 2 ที่พบก่อนหน้านี้จากสหราชอาณาจักร อิสราเอล และสิงค์โปร์ ที่มีความเกี่ยวข้องกับผู้ที่เดินทางมาจากไนจีเรีย

การวิเคราะห์พันธุกรรมโดยนักวิจัยจากสหราชอาณาจักรแสดงว่าไวรัสเอ็มพ็อกซ์เกิดการแปรพันธุ์อย่างรวดเร็วเมื่อถูกภูมิคุ้มกันของคนต่อต้าน การวิเคราะห์จีโนมของไวรัสเอ็มพ็อกซ์แสดงถึงรอยแผลที่เกิดจากโปรตีนของภูมิคุ้มกันของคน แต่ภูมิคุ้มกันของคนก็ยังไม่สามารถยับยั้งไวรัสเอ็มพ็อกซ์ได้ และไวรัสที่เจอแรงกดดันของภูมิคุ้มกันคนนั้นการแปรพันธุ์เกิดขึ้นเร็วกว่าการแปรพันธุ์ของไวรัสที่ไม่ถูกกดดันจากภูมิคุ้มกัน การวิเคราะห์จีโนมยังแสดงว่าการแพร่ระบาดระหว่างคนสู่คนในไนจีเรียนั้นเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องอย่างน้อยตั้งแต่ปี 2017 การวิเคราะห์จีโนมของทีมวิจัยอีกทีมหนึ่งแสดงว่าไวรัสได้หมุนเวียนอยู่ในประชากรมนุษย์ตั้งแต่ปีคศ. 2015 และการระบาดเริ่มต้นจากการระบาดจากสัตว์ป่าสู่คนเพียงครั้งเดียวเท่านั้น

ทีมนักวิจัยจากไนจีเรียที่วิเคราะห์จีโนมของเอ็มพ็อกซ์ที่ระบาดในไนจีเรียแสดงว่าในระยะแรกนั้นไวรัสแพร่กระจายอย่างอืดอาดโดยเพิ่มจำนวนเท่าตัวทุก ๆ สองปี และเอ็มพ็อกซ์ที่ระบาดระหว่างคนสู่คนที่เกิดนอกเขตทางใต้ของไนจีเรียนั้นมักจะจบลงเองไม่สามารถแพร่ต่อไปเรื่อย ๆ ได้

คำถามสำคัญคำถามหนึ่งคือทำไมเอ็มพ็อกซ์จึงกระโดดจากสัตว์ป่าสู่คนได้อีกหลังจากที่หายเงียบไปกว่า 40 ปี สาเหตุอาจรวมถึงไวรัสเอ็มพ็อกซ์ทำให้สัตว์ตระกูลหนูชนิดใหม่ที่ไม่มีภูมิต้านทานต่อเอ็มพ็อกซ์ติดเชื้อ และหนูที่ติดเชื้อแพร่เชื้อให้แก่คนต่อไป หรือสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลง เช่น ภาวะอากาศเปลี่ยนแปลง การเพาะปลูกพืชสำหรับคนเพิ่มมากขึ้นทำให้ประชากรหนูที่เป็นพาหะของไวรัสเพิ่มมากขึ้นด้วย หรือการบุกเบิกเปิดพื้นที่ป่าทำให้เพิ่มโอกาสที่คนสัมผัสกับสัตว์ที่เป็นพาหะของไวรัส

เหตุผลอีกเหตุผลหนึ่งคือการกระโดดจากสัตว์ป่าสู่คนของเอ็มพ็อกซ์นั้นเกิดขึ้นมานานก่อนปี 2017 มาหลายสิบปีแล้ว แต่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นไข้ทรพิษ และไวรัสไม่ได้แพร่กระจายมากนัก และเมื่อเวลาผ่านไปภูมิคุ้มกันต่อไวรัสลดลง การแพร่ระบาดจึงสามารถคงอยู่ได้นานขึ้น โมเดลทางสถิติโมเดลหนึ่งที่เผยแพร่เมื่อปี 2021 แสดงว่าในปี 2016 เพียง 10% ของชาวไนจีเรีย (จำนวนเกือบ 200 ล้านคน) ได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันไข้ทรพิษ และเพียง 2.6% ของประชากรเท่านั้นที่มีระดับภูมิคุ้มกันที่สูงพอในการป้องกัน

สภาพแวดล้อมของภาคใต้ของไนจีเรียเป็นสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการแพร่ระบาดในคนของเอ็มพ็อกซ์เพราะภาคใต้ของไนจีเรียเป็นศูนย์กลางของอุตสาหกรรมน้ำมันและแก๊สและมีพนักงานจำนวมมากที่อพยพมาจากที่ต่าง ๆ และส่วนใหญ่เป็นชาย จำนวนชายที่มีเงินสำหรับจับจ่ายใช้สอยที่มากขึ้นนำไปสู่พนักงานทางเพศที่เพิ่มตามไปด้วย นอกจากนั้นแล้วเมืองพอร์ท ฮาร์คอร์ต มีสนามบินนานาชาติที่ใหญ่เป็นอันดับสามของไนจีเรีย และผู้ที่ทำงานในโรงน้ำมันและแก๊สมักจะเดินทางกลับบ้านในช่วงเทศกาลซึ่งอาจเป็นโอกาสที่จะแพร่ไวรัสเอ็มพ็อกซ์ไปทั่วประเทศและระหว่างประเทศด้วย และประสบการณ์จากการระบาดของโควิด-19 แสดงให้เห็นว่าการระบาดของโรคนั้นมักจะอาศัยชุมชนเมืองขนาดใหญ่ในการคงอยู่และแพร่ระบาดต่อไป

สิ่งที่ถือได้ว่าเป็นสิ่งที่ดีเกี่ยวกับการระบาดของเอ็มพ็อกซ์คือเท่าที่ผ่านมาไม่มีหลักฐานว่าการแปรพันธุ์ของเอ็มพ็อกซ์ช่วยเสริมให้ไวรัสสามารถแพร่กระจายทางเพศสัมพันธ์ได้ดีขึ้น เช่นการแปรพันธุ์ที่จะทำให้ไวรัสสามารถทำให้เซลล์ของน้ำอสุจิหรือเยื่อเมือกช่องคลอดติดไวรัสได้ง่ายขึ้น การแพร่ระบาดทางเพศสัมพันธ์ของเอ็มพ็อกซ์ในปัจจุบันเป็นเรื่องของโอกาสมากกว่าที่ทำให้กรณีการติดเอ็มพ็อกซ์เกิดขึ้นในเครือข่ายทางเพศสัมพันธ์ซึ่งเป็นสภาพแวดล้อมที่แพร่ไวรัสแพร่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ปัจจัยที่ช่วยทำให้การติดเอ็มพ็อกซ์เป็นเรื่องที่รอดหูรอดตาเจ้าหน้าที่สาธารณสุขไปคือการตีตราเกี่ยวกับการเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์และการตีตราเกี่ยวกับคนเพศเดียวกัน ทำให้ผู้ที่ติดเอ็มพ็อกซ์หลีกเลี่ยงไม่ไปขอรับการรักษา ชายหลายคนที่เป็นเอ็มพ็อกซ์ที่ไปโรงพยาบาลในเมืองพอร์ท ฮาร์คอร์ตเมื่อปี 2017 มีแผลเรื้อรังที่อวัยวะเพศ แต่ไม่ไปพบแพทย์จนกระทั่งแผลลึกมากเกือบทำให้อวัยวะเพศหลุดจึงต้องไปโรงพยาบาล ซึ่งความกังวลเกี่ยวกับการถูกตีตราอาจเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้พวกเขาไม่อยากไปโรงพยาบาล และในไนจีเรียเพศสัมพันธ์กับคนเพศเดียวกับเป็นสิ่งที่ผิดกฏหมาย และผู้ที่ฝ่าฝืนอาจถูกทำโทษจำคุกนานถึง 16 ปีได้ ดังนั้นความกลัวความผิดทางกฏหมายทำให้ผู้ติดเอ็มพ็อกซ์ไม่ไปขอรับการรักษา ปัจจัยทางวัฒนธรรมก็มีส่วนทำให้คนปกปิดการติดเอ็มพ็อกซ์เช่นกัน ความเชื่อทางวัฒนธรรมและทางศาสนาที่ต่อต้านเพศสัมพันธ์กับคนเพศเดียวกันทำให้ผู้ที่ติดเอ็มพ็อกซ์ปกปิดการติดเชื้อของตนและหลีกเลี่ยงไม่ไปรับรักษา

ปัจจัยต่าง ๆ เหล่านี้ทำให้การกำหนดรูปแบบของการแพร่ระบาดของเอ็มพ็อกซ์ในไนจีเรียยากมากขึ้น

ถึงแม้ว่าผู้เขี่ยวชาญเกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์ทั้งในไนจีเรียและประเทศอื่นๆไม่มั่นใจเกี่ยวกับการแพร่เชื้อเอ็มพ็อกซ์ทางเพศสัมพันธ์ ในเดือนพฤษภาคม 2023 รายงานเกี่ยวกับการแพร่ระบาดของเอ็มพ็อกซ์ในไนจีเรียที่เขียนโดยนพ. โอกอยนา ได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร The New England Journal of Medicine (NEJM) ซึ่งในรายงานนั้นรายงานเกี่ยวกับการแพร่เชื้อเอ็มพ็อกซ์ทางเพศสัมพันธ์ระหว่างคนต่างเพศจำนวน 16 คนที่มีหลักฐานที่น่าเชื่อถือสนับสนุน และในรายงานดังกล่าวเป็นการบันทึกอย่างเป็นทางการเกี่ยวกับการแพร่เชื้อเอ็มพ็อกซ์ในขณะที่ผู้ติดเชื้อยังไม่มีอาการด้วย ซึ่งทำให้การติดตามการแพร่ระบาดมีความยุ่งยากมากขึ้น

การระบาดของเอ็มพ็อกซ์ในชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชายในไนจีเรียมีความซับซ้อนมากกว่าการระบาดในประเทศอื่นในยุโรปเพราะไนจีเรียไม่มีงานฉลองเกย์หรือโรงอาบน้ำเหมือนกับในยุโรป นอกจากนั้นแล้วเพศสัมพันธ์กับคนเพศเดียวกันเป็นเรื่องที่ผิดกฏหมายในไนจีเรีย ดังนั้นรายงานเกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์ในชายมีเพศสัมพันธ์กับชายจึงมีแนวโน้มที่จะเป็นรายงานที่ต่ำกว่าความเป็นจริง นอกจากนั้นแล้วบุคลากรทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องก็ไม่ถามคนไข้เกี่ยวกับรสนิยมทางเพศหรืออัตลักษณ์ทางเพศของคนไข้ รวมทั้งนพ. โอกอยนา ด้วย

ประสบการณ์เกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์และผลการศึกษาของนพ. โอกอยนา ทำให้เขากลายเป็นผู้เชี่ยวชาญเอ็มพ็อกซ์ที่ได้รับการยอมรับไปทั่วโลก วารสาร Nature ระบุว่านพ. โอกอยนา เป็นหนึ่งในสิบนักวิทยาศาสตร์ที่กำหนดรูปแบบของวิทยาศาสตร์ของปีคศ. 2022 และเรียกเขาว่า “ผู้เฝ้าระวังฝีดาษลิง” [ซึ่งยังเป็นชื่อที่ใช้กับเอ็มพ็อกซ์ในขณะนั้นอยู่] และในปีถัดมาวารสาร Time รวมนพ. โอกอยนา ใน 100 คนของโลกที่มีผลกระทบที่สำคัญระดับโลก

แม้ว่านพ. โอกอยนา จะเป็นที่รู้จักในประเทศต่างๆเกี่ยวกับงานของเขาที่เกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์ แต่ภายในไนจีเรียนั้นการเตือนของเขาเกี่ยวกับการระบาดของเอ็มพ็อกซ์ไม่เป็นที่รับรู้มากนัก เพื่อนของนพ. โอกอยนา บางคนแนะนำว่าเขาควรส่งเสียงเตือนดังขึ้นอีก แต่ความพยายามของเขาในการผลักดันให้ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของไนจีเรียเกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์เกิดผลน้อยมากเนื่องจากเขาไม่สามารถรวบรวมข้อมูลที่จำเป็นได้มากพอที่จะโน้มน้าวศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของไนจีเรียให้เพิ่มความสนใจแก่เอ็มพ็อกซ์ได้

เมื่อย้อนมองกลับไป นพ. โอกอยนา ซึ่งเป็นประธานของคณะกรรมการฉุกเฉินที่มีมติเป็นเอกฉันท์ในการแนะนำดร. เทดรอส อัดฮานอม เกเบรเยซุส (Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus) ผู้อำนวยการองค์การอนามัยโลกประกาศภาวะฉุกเฉินเกี่ยวกับเอ็มพ็อกซ์เป็นครั้งที่สองเมื่อวันที่ 14 สิงหาคม 2024 ที่ผ่านมา กล่าวว่าประเทศจากเขตเหนือของโลกสามารถที่จะช่วยไนจีเรียตอบสนองกับการระบาดของเอ็มพ็อกซ์ตั้งแต่ต้นได้มากกว่าที่เกิดขึ้นจริง และย้ำว่าประเทศจากเขตเหนือของโลกได้เพิกเฉยต่อเอ็มพ็อกซ์มาเป็นเวลาหลายสิบปี นพ. โอกอยนา เน้นว่ารัฐบาลของประเทศในอาฟริกาต้องเป็นเจ้าของเรื่องเกี่ยวกับสุขภาพของประชากรในประเทศ แต่ในไนจีเรียนั้นรัฐบาลไม่ได้ให้ความสนใจแก่เอ็มพ็อกซ์เลยทั้ง ๆ ที่การติดเชื้อเอ็มพ็อกซ์มีในประเทศมาเป็นเวลามากกว่า 50 ปีมาแล้ว รัฐบาลไนจีเรียไม่ทำอะไรเลยและเพียงแต่รอให้ประเทศอื่นเข้ามาช่วย แม้กระทั่งในปัจจุบันที่ความเข้าใจเกี่ยวกับการแพร่ระบาดของเอ็มพ็อกซ์ดีขึ้นกว่าเดิม แต่การระบาดก็ยังคงเกิดขึ้นต่อไปอยู่ นับตั้งแต่เด็กชายวัย 11 ขวบไปโรงพยาบาล ไนจีเรียมีรายงานกับกรณีที่สงสัยว่าติดเอ็มพ็อกซ์อีก 4,500 ราย

การระบาดของเอ็มพ็อกซ์ เคลด 1 ในสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก (หรือ DRC) ในขณะนี้นั้น สถานการณ์ดีขึ้นกว่าเดิมประเทศในอาฟริกาตื่นตัวและเตรียมรับมือกับการระบาดมาเป็นเวลาหลายเดือนแล้ว สหภาพยุโรปได้บริจากวัคซีนเพื่อป้องกันเอ็มพ็อกซ์ให้แก่สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก 215,000 โด๊ส และศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของอาฟริกา (African Centers for Disease Control and Prevention) เองได้จัดสรรเงิน 10.4 ล้านเหรียญสหรัฐอเมริกา (350 ล้านบาท) ในการตอบสนองต่อการระบาด และ ฌอง คาเซยะ (Jean Kaseya) ผู้อำนวยการของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของอาฟริกาวิจารณ์ประเทศทั้งหลายในโลกโดยรวมว่าไม่สนับสนุนอาฟริกาในการระบาดของเอ็มพ็อกซ์ในปีคศ. 2022 และ 2023 และเมื่อภาวะฉุกเฉินจบ กรณีการติดเอ็มพ็อกซ์ก็ยังเกิดขึ้นต่อไปเรื่อยๆ และทุกวันนี้เรากำลังประสบกับผลตามมาของการไม่ได้รับการสนับสนุนที่จำเป็น

___________________________________________________

[1] Pulling Back the curtain ใน https://www.science.org/content/article/untold-story-how-nigeria-s-mpox-outbreak-sparked-worldwide-epidemic

[2] จากข้อมูลของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของสหรัฐอเมริกา _{(US CDC)} ไวรัสที่ทำให้เกิดเอ็มพ็อกซ์ถูกระบุเป็นครั้งแรกในลิงที่ใช้เป็นสัตว์ทดลองใน ปึคศ_{. 1958} ไวรัสนี้เป็นไวรัสตระกูลเดียวกับไวรัสที่ทำให้คนเป็นฝีดาษ ₍หรือไข้ทรพิษ₎ แต่ลิงไม่ใช่แหล่งกำเนิดหรือแหล่งเพาะตัวของไวรัสนี้ ไวรัสนี้พบใน สัตว์ตระกูลหนู สัตว์ตระกูลลิง และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหลายชนิดในอาฟริกา คาดว่าแหล่งกำเนิดที่แท้จริงของไวรัสนี้อาจเป็นสัตว์ตระกูลหนูในอาฟริกา หรือลิงที่ไม่ใช่มนุษย์ (non-human primates) จาก < https://www.cdc.gov/poxvirus/mpox/about/index.html >